Героямі новага агляду ВПЗ на гэты раз стануць чарговая версія браўзэра Firefox, сістэма рэзервовага капіявання Obnam, бібліятэка 3D-графікі Mesa, праект "хмарнага" захоўвання файлаў ownCloud. Але, на мой густ, галоўны герой мінулага тыдня - гэта невялікі рэдактар нататак Zim.

Unix-way для Firefox 16

У пачатку мінулага тыдня выйшла чарговая версія папулярнага адкрытага браўзэра Firefox пад нумарам 16. Праўда выхад атрымаўся з фальстартам: у новай версіі была выяўленая крытычная памылка, і на яе выпраўленне спатрэбілася некалькі дзён.

Спачатку было жаданне прапусціць агляд гэтага абнаўлення Firefox. Браўзэр мае часты рэжым выпускаў, і кожны раз спыняцца на навінах новай версіі няма вялікай неабходнасці. Але адна навінка шаснаццатай версіі апынулася вельмі цікавай.

У апошні час Mozilla актыўна працуе над інтэрфейсам свайго браўзэра. Так, напрыклад, нядаўна для карыстальнікаў Windows 8 быў прадстаўлены інтэрфейс "Палымянага ліса" у Metro-стылі. Седзячы ў Ubuntu, нават прыходзіцца крыху раўнаваць распрацоўнікаў Firefox да прадукцыі Microsoft.

Але ў шаснаццатай версіі браўзэра з'явіўся самы сапраўдны unix-way - інтэрфейс каманднага радка. Націск на клавішы Shift+F2 ў адчыненым Firefox прывядзе да з'яўлення панэлі, падобнай на адрасны радок, але прызначанай для ўводу каманд кіравання браўзэрам. Распрацоўнікам вэба, для якіх клавіятура з'яўляецца прыярытэтным спосабам працы за ПК, рэжым каманднага радка можа быць у шматлікіх выпадках больш зручным, чым скокі па сістэмным меню.

Вядома ж, спачатку самая галоўная каманда - гэта "help", якая выведзе спіс астатніх даступных каманд. На дадзены момант гэтых каманд шаснаццаць. З іх дапамогай можна кіраваць пашырэннямі, змяняць змесціва старонкі або табліц CSS, праглядаць і змяняць cookie, інспектаваць элементы, экспартаваць рэсурсы, змяняць налады браўзэра, ствараць скрыншоты, маніпуляваць памерамі акна.

Камандны радок у Firefox, як і належыць, мае рэжым аўтазавяршэння па клавішы Tab. Маецца і кантэкстная падказка.

На мой погляд, ідэальным рашэннем было б сумяшчэнне поля для адраснай радкі і поля для ўводу каманд. Гэта дазволіла б зэканоміць месца на экране манітора.

Адначасова выйшаў мабільны Firefox 16 для платформы Android. Нагадаем, пачынаючы з 14-ай версіі, мабільны Firefox выкарыстоўвае стандартны інтэрфейс платформы Android, што дазволіла значна павялічыць прадукцыйнасць гэтага браўзэра на мабільных прыладах.

Аднак усё роўна сістэмныя патрабаванні ў браўзэра значна вышэй, чым, напрыклад, у мабільнай "Оперы". Але гэта можна апраўдаць тым, што Firefox Android мае паўнавартасную падтрымку пашырэнняў, праца якіх натуральным чынам адбіваецца на прадукцыйнасці праграмы. А наперадзе чакаецца яшчэ і падтрымка вэб-прыкладанняў з Mozilla Marketplace.

І ў новай версіі мабільнага браўзэра ёсць інтэрфейсныя навінкі. Гэта рэжым працы карыстацкага інтэрфейсу пад назвай "рэжым чытача", які актывуецца націскам абразка ў выглядзе кніжкі ў адрасным радку. У гэтым рэжыме адлюстроўваецца толькі значны тэкст артыкула, усе спадарожныя кіраўнічыя элементы, не звязаныя з асноўным кантэнтам старонкі, хаваюцца.

Obnam 1.2

У ліпені месяцы мы неяк прапусцілі выхад першай версіі сістэмы рэзервовага капіявання Obnam, распрацоўка якой вялася каля шасці гадоў Ларсам Вірзеніюсам - адным з найстарэйшых распрацоўнікаў GNU/Linux. На мінулым тыдні з'явілася мінорнае абнаўленне пад нумарам 1.2, што дае нам магчымасць нагнаць упушчанае і пазнаёміцца з праектам бліжэй.

У параўнанні з іншымі сістэмамі рэзервовага капіявання Obnam імкнецца да высокай эфектыўнасці захоўвання і простасці выкарыстання.

Для захоўвання рэзервовых копій дадзеных арганізуюцца спецыяльныя рэпазітары, як на лакальным дыску, так і на выдаленых серверах з выкарыстаннем для доступу да дадзеных пратаколу SSH SFTP. Пры гэтым якое-небудзь дадатковае ПЗ ўсталёўваць на серверы не абавязкова.

Obnam забяспечвае два рэжыму працы - push і pull. У рэжыме push праграма працуе на баку кліента, і адпаведна захаванне рэзервовых дадзеных ініцыюецца кліентам. У рэжыме pull праграма працуе на серверы, і працэс рэзервавання дадзеных ініцыюецца серверам.

Дадзеныя ў рэпазітарах захоўваюцца ў аптымальным прадстаўленні з выкарыстаннем дэдуплікацыі. Дэдуплікацыя дадзеных - гэта тэхналогія, пры дапамозе якой выяўляюцца і выключаюцца залішнія дадзеныя ў дыскавым сховішчы. Прычым дэдуплікацыя ўжываецца для ўсіх захоўваемых бэкапаў, незалежна ад іх тыпу, часу стварэння і крыніцы рэзервовай копіі. Гэта значыць, у адным рэпазітары могуць захоўвацца бэкапы розных кліентаў і сервераў.

З пералічаных асаблівасцяў Obnam лёгка зрабіць выснову, што гэтая сістэма рэзервовага захоўвання дазваляе істотна эканоміць дыскавую прастору. Адпаведна яна павінна быць аптымальная пры арганізацыі рэзервовага капіявання вялікай колькасці тыпавых сістэм - напрыклад, віртуальных асяроддзяў.

Код Obnam напісаны на мове Python і распаўсюджваецца па ліцэнзіі GPLv3. Гатовыя пакеты гатовыя для Ubuntu, Gentoo і Debian.

Mesa 9.0

Калі судзіць па нумары версіі, то на мінулым тыдні быў раптам прадстаўлены буйны выпуск свабоднай праграмнай бібліятэкі трохмернай графікі Mesa 9.0, якая рэалізуе спецыфікацыю OpenGL. Хоць восьмая версія гэтай бібліятэкі з'явілася зусім нядаўна - у лютым гэтага года.

Падобныя тэмпы развіцця сведчаць, што трохмерная графіка становіцца ўсё больш запатрабаванай на сістэмах Linux. І справа нават не ў гульнях. Яшчэ некалькі гадоў таму сцвярджэнне аб тым, што 3D-акселератар спатрэбіцца не толькі для гульняў, але і для звычайнай працы, ўспрымалася як жарт. А цяпер папулярныя графічныя асяроддзі GNOME і KDE на ўсю моц выкарыстоўваюць OpenGL для спецэфектаў карыстацкага інтэрфейсу. Гэтак такімі тэмпамі хутка і кансольны Midnight Commander без 3D-акселератара запускацца не будзе.

Праекту Mesa ў жніўні будучага года споўніцца роўна 20 гадоў. Яго пачаў Браян Пол з жаданнем зрабіць простую бібліятэку трохмернай графікі, якая рэалізуе OpenGL API. Доўгі час Mesa была папулярная як софтавая рэалізацыя OpenGL, якая выкарыстоўвае для стварэння трохмернай графікі толькі магутнасць цэнтральнага працэсара. Але з часам праект ператварыўся ў нефармальную графічную 3D-падсістэму для linux-сістэм, куды сталі укараняцца свабодныя драйвера і для відэакарт.

Найбольш актыўнай у падтрымцы сваіх драйвераў з'яўляецца кампанія Intel. Уласна яе актыўнасцю і абумоўлены дасягнення Mesa. Дзявятая версія характэрная перш за ўсё рэалізацыяй OpenGL 3.1 для чыпаў Intel Sandy Bridge і Ivy Bridge. Стандарт OpenGL 3.1 для чыпаў астатніх вытворцаў рэалізаваны пакуль у лепшым выпадку часткова, як, напрыклад, у драйверы r600g для відэакарт ATI/AMD сямейства ад HD2000 да HD6900. Хоць некаторыя мелі надзеі, што наступны рэліз Mesa прынясе падтрымку OpenGL 3.2 і 3.3. Аднак варта ўлічваць, што развіццё свабоднай рэалізацыі 3D для Linux суправаджаецца не столькі тэхналагічнымі праблемамі, колькі праблемамі патэнтнымі.

Яшчэ, чым цікава новая версія Mesa, гэта уключэннем у склад гэтага праекта тэхналагічных напрацовак з праекта Clover. Дадзеныя тэхналогіі нацэлены на стварэнне адкрытай рэалізацыі паралельных вылічэнняў OpenCL на баку графічнага працэсара.

Zim desktop wiki 0.57

Публічныя сэрвісы - гэта добра, але ўсё-такі свае - радней. Так, напрыклад, замест публічных сэрвісаў захоўвання файлаў накшталт Google Drive, пры наяўнасці неабходных рэсурсаў можна арганізаваць уласнае сховішча файлаў на аснове ownCloud, які абнавіўся да версіі 4.5.

У новай версіі ownCloud рэалізаваны новы механізм сінхранізацыі дадзеных, які аперуе унікальнымі ідэнтыфікатарамі замест зверкі часу мадыфікацыі файлаў і дырэкторый. Таксама стала больш гнуткім адміністраванне гэтага сэрвісу. Для мантавання знешніх "хмарных" сховішчаў, такіх як Dropbox, Google Drive і S3, з'явіўся зручны графічны інтэрфейс.

Але праекту ownCloud мы не раз надавалі вялікую ўвагу, таму падрабязна на яго новай версіі спыняцца не будзем. Хацелася б звярнуць увагу на невялікую вольную праграму, якую мы увагай раней абдзялялі. Гэта прыкладанне Zim, якое дазваляе стварыць у сябе на кампутары маленькую такую Вікіпедыю. 8-га кастрычніка была апублікавана новая версія.

З выгляду прасценькая праграма Zim выглядае як рэдактар нататак. Але за гэтай знешняй простасцю хаваюцца вялікія магчымасці. Zim можа выканаць ролю і персанальнага лакальнага вікі-сэрвісу, і календара, і спісу задач.

Zim напісаны на Python і GTK+. Праграма кросплатформенная і працуе ў Linux, Windows і Mac OS.

Базавыя магчымасці Zim:

• запісы захоўваюцца ў звычайных тэкставых файлах;
• праграма падтрымлівае дрэвападобную структуру нататак;
• маецца візуальнае фарматаванне тэксту і фарматаванне тэксту з выкарыстаннем Markdown;
• падтрымліваюцца ўнутраныя спасылкі паміж запісамі.

Zim мае сістэму плагінаў, якія значна пашыраюць магчымасці праграмы. Пры дапамозе убудоў у праграме ажыццяўляецца падтрымка укладанняў іншых файлаў, падтрымка формул і музычных нот і многае іншае. Для выкарыстання Zim ў якасці дзённіка можна выкарыстаць убудову календара. Ёсць плагін планавальніка задач.

Усяго Zim мае 25 плагінаў. Праўда, многія з іх патрабуюць для сваёй працы знешнія прыкладанні.

Для Zim існуе спецыяльнае пашырэнне Firefox. З дапамогай гэтага пашырэння ў два кліку можна прама з вэб-старонкі адправіць вылучаны тэкст у базу запісаў праграмы.

У Zim маецца нават свой уласны прасценькі вэб-сервер, які дазваляе праглядаць базу запісаў праз браўзэр ў выглядзе вікіпадобнага статычнага сайта. І пры падлучаным да Інтэрнэту кампутары, можна чытаць свае нататкі з іншага ПК.

Таксама падтрымліваецца інтэграцыя з Ubuntu Unity. Гэта значыць, у трэі верхняй панэлі з'явіцца абразок хуткага доступу да некаторых функцый Zim.

Такім чынам, хоць праграм, якія рэалізуюць функцыянал запісных кніжак, існуе шмат і на любы густ - Wixi, KeepNote, Notecase, Basket, Tomboy - магчыма чыйсьці густ задаволіць менавіта Zim. Карыстальнікі Ubuntu могуць усталяваць новую версію з рэпазітара PPA.

Міхаіл АСТАПЧЫК