На мінулым тыдні выйшлі абнаўлення некалькіх буйных праектаў, такіх, як СКБД PostgreSQL 9.1 і MongoDB 2.0, OpenIndiana oi_151a. Але ў аглядзе не забудзем і пра невялікія праграмы, бо менавіта яны і складаюць асноўную масу вольнага ПА. Гэтак жа ў аглядзе падвядзем вынікі юбілейных урачыстасцяў з нагоды 20-годдзя ядра Linux.

Вечарынка ўдалася

Святкаванне 20-гадовай гадавіны праекта Linux прайшло строга па ўсіх правілах вечарынак. Гэта калі ў заключэнне забаўляльнага мерапрыемства абавязкова з'яўляецца натоўп няпрошаных гасцей і ўчыняе пагром з элементамі мардабою. I толькі такая вечарынка лічыцца па-сапраўднаму паспяховай.

У выпадку з юбілеем Linux хіба што мардабою і не было. Але вось пагром, які ўчынілі хакеры на серверах інфраструктуры распрацоўкі і падтрымкі ядра Linux, запомніцца надоўга.

Услед за ўзломам сервераў kernel.org ў сярэдзіне верасня быў знойдзены і факт узлому інфраструктуры сайтаў linuxfoundation.org і сацыяльнай сеткі Linux.com. У выніку ўсе серверы арганізацыі Linux Foundation былі адлучаны ад сусветнай сеткі для працы па ліквідацыі наступстваў узлому. І 17 верасня, у дзень, калі 20 гадоў таму з'явілася самая першая версія 0.0.1 ядра Linux, сайт kernel.org быў недасягальны.

Сам жа Лінус Торвальдс прытуліўся з Git-рэпазітаром ядра на агульным хостынгу адкрытых праектаў Github, пакуль не будзе адноўлена праца сервера master.kernel.org і не завершаны аналіз дзеянняў зламыснікаў. Менавіта на гэтым вэб-хостынгу дарабляецца зараз галіна ядра Linux 3.1.

Мяркуючы па жартаўлівых каментарах самога Торвальдса, бягучую сітуацыю распрацоўнікі ядра не схільныя драматызаваць і працягваюць весяліцца. Так, напрыклад, супрацоўнік IBM Дэрык Вонг прапанаваў замяніць лагатып Linux-ядра ў версіі 3.1 на перайначаны лагатып аперацыйнай сістэмы Windows 3.1, якая з'явілася 19 гадоў назад і практычна з'яўляецца аднагодкай Linux.

Але, як бы там ні было весела, святы ўсё-такі ўжо скончыліся. Як гаворыцца, пагулялі і хопіць. Спадзяемся, сітуацыя з узломам будзе старанна расследавана, прааналізавана, і ў будучыні падобныя эксцэсы не паўторацца.

PostgreSQL 9.1 і MongoDB 2.0

З навінаў аб буйных вольных праектах варта вылучыць з'яўленне новых версій СКБД PostgreSQL 9.1 і СКБД MongoDB 2.0. Найбольш кардынальныя навінкі маюцца ў новай версіі PostgreSQL, распрацоўка якой працягвалася каля года.

PostgreSQL - гэта папулярная свабодная класічная рэляцыйная сістэма кіравання базамі дадзеных. Па сваіх параметрах прадукцыйнасці і функцыянальнасці знаходзіцца дзесьці паміж вольнай СКБД MySQL і зачыненымі прамысловымі прадуктамі Oracle. А калі ўлічыць, што з нядаўняга часу і MySQL належыць кампаніі Oracle, якая вядома сваімі метадамі камерцыялізацыі адкрытых праектаў, то PostgreSQL з'яўляецца на дадзены момант самай прыцягальнай у якасці па-сапраўднаму вольнай СКБД.

PostgreSQL падтрымліваецца актыўнай супольнасцю. Таму ў версіі 9.1 распрацаваны даволі сур'ёзны функцыянал, які мае значэнне, напрыклад, у рэалізацыі "хмарных" інфраструктур. Я б выдзеліў наступныя навінкі:

• Сінхронная рэплікацыя ў размеркаванай БД, якая дазваляе ў рэальным часе забяспечваць дубляванне дадзеных на запасны сервер. Прычым марудную сінхронную рэплікацыю можна камбінаваць з хуткай асінхроннай рэплікацыяй.
• Інтэграцыя сістэмы прымусовага кантролю SELinux для кіравання палітыкамі доступу на ўзроўні аб'ектаў БД. Гэтая інтэграцыя накіравана на павялічэнне ўзроўню бяспекі працы СКБД.
• Падтрымка пашырэнняў для сервера, што дазваляе павялічваць функцыянальнасць СКБД.
• Падтрымка знешніх дадзеных, якія кіруюцца SQL-запытамі, але не захоўваюцца ў самой СКБД. У новай версіі магчыма толькі чытанне такіх дадзеных.
• Магчымасць ствараць не пратакаляваныя табліцы з дапамогай опцыі UNLOGGED ў камандзе CREATE TABLE. Падобныя табліцы адрозніваюцца падвышанай прадукцыйнасцю, хоць і могуць прывесці да страты дадзеных у выпадку краху СКБД.

Што ж тычыцца MongoDB, версія 2.0 якой выйшла на мінулым тыдні, то гэтая СКБД не з'яўляецца рэляцыйнай, у адрозненне ад той жа PostgreSQL, і належыць да класа NoSQL БД. Дадзеныя ў MongoDB могуць захоўвацца ў выглядзе JSON-аб'ектаў ключ-значэнне, дрэў, а адзінкай захоўвання інфармацыі з'яўляецца дакумент. Такія СКБД і называюць дакументна-арыентаванымі.

MongoDB на дадзены момант мае падтрымку амаль усіх папулярных моў праграмавання, такіх, як C + +, Erlang, Java, Javascript, Perl, Python і PHP. Гэтая СКБД разглядаецца распрацоўшчыкамі ў першую чаргу як больш прадукцыйная замена ўсё больш "марудным" ад версіі да версіі MySQL ці PostgreSQL.

Так як асноўнай фішкай MongoDB з'яўляецца прадукцыйнасць, то ўсе асноўныя новаўвядзенні версіі 2.0 у першую чаргу звязаны з эфектыўнай працай СКБД. У новай версіі палепшаная паралельная апрацоўка дадзеных, удасканалены механізм размяшчэння працоўнага набору індэксаў ў аператыўнай памяці. У плане функцыянальнасці зроблена аўтэнтыфікацыя па кластарам, а для 64-разрадных платформаў па змаўчанні актывавана журналяванне аперацый.

OpenIndiana oi_151a

Таксама з буйных адчыненых праектаў можна адзначыць выхад сістэмы OpenIndiana oi_151a. Гэтая сістэма, як і, напрыклад LibreOffice, з'явілася з прычыны дзяльбы спадчыны Sun Microsystems, якая дасталася карпарацыі Oracle. OpenIndiana - гэта форк Sun OpenSolaris, развіццё якога спынена ў карысць камерцыйнай версіі Oracle Solaris і яе бясплатнага "агрызку" Solaris Express.

OpenIndiana развіваецца на базе праекта Illumos, які з'яўляецца базай зыходных тэкстаў адкрытых кампанентаў OpenSolaris і прадстаўляе ўсе неабходныя сродкі для стварэння канкрэтных зборак. Таксама ў Illumos ствараюцца адчыненыя варыянты зачыненых кампанентаў і падсістэм OpenSolaris. Дарэчы, супольнасць Illumos не супрацьпастаўляе сябе Oracle і мае намер цесна супрацоўнічаць з гэтай кампаніяй.

Самай галоўнай асаблівасцю зборкі OpenIndiana oi_151a з'яўляецца падтрымка актуальнай цяпер віртуалізацыі. У OpenIndiana рэалізавана сістэма віртуалізацыі KVM (Kernel Virtual Machine), якая была перанесена з ядра Linux кампаніяй Joyent.

OpenIndiana oi_151a распаўсюджваецца ў выглядзе ўсталявальнай ISO-выявы. Маецца таксама і рэпазітар пакетаў Spec Files Extra, куды ўваходзяць як серверныя прыкладанні, так і некаторыя прыкладанні для дэсктопа.

Рэпазітар пашырэнняў LibreOffice

Зараз пераходзім да невялікіх адкрытых праграмах, якія, як сказана вышэй, і складаюць сутнасць UNIX-шляху. Прыкладамі такіх невялікіх праграм, якія робяць нейкую адну функцыю, i робяць яе добра, можна назваць практычна ўсе кансольныя ўтыліты і праграмныя бібліятэкі ў Linux. Таксама прыкладамі такіх праграм можна назваць дапаўненні і пашырэннi, якія павялічваюць функцыянальнасць іншых прыкладанняў.

Офісны праект LibreOffice ўвёў у строй рэпазітар ўласных пашырэнняў. Адпаведна запрашаюцца распрацоўшчыкі дапаўненняў і жадаючыя гэтыя дапаўненні пратэставаць. Рэпазітар мае магчымасць рэцэнзавання і ацэнкі паступаючых дапаўненняў.

На момант напісання артыкула ў рэпазітары LibreOffice знаходзілася больш за дзесятак пашырэнняў. Дадаткова ў рэпазітары маецца каталог шаблонаў з падборкай тыпавых формаў дакументаў і макетаў афармлення прэзентацый.

Падтрымка файлаў Visio у LibreOffice

Добрай падтрымкай маленькіх, але карысных праектаў, апынулася праграма Google Summer of Code, чарговы сезон якой завяршыўся 31 жніўня. Напрыклад, у рамках гэтага сэзону шатландская студэнтка Эйлід МакАдам пад кіраўніцтвам куратара з Attachmate/SUSE рэалізавала бібліятэку libvisio для файлаў Microsoft Visio.

У сілу натуральнага дамінавання Microsoft у многіх офісах у фармаце VSD да гэтага часу захоўваецца нямала схем і дыяграм. Вось толькі ў Microsoft ніколі нічога не публікавалі пра гэты фармат.

Аднак зараз гэты фармат у значнай ступені "раскалдаваны", і яго частковая падтрымка з'явіцца ў набору офісных прыкладанняў LibreOffice 3.5. Афіцыяльны выхад гэтай версіі офіснага пакета намечаны на 8 лютага 2012 года. Хоць ўтыліты vsd2odg і vsd2xhtml можна, вядома, ужо і цяпер сабраць самастойна з зыходных тэкстаў.

Міхаіл АСТАПЧЫК