Гэты агляд ВПЗ мы цалкам прысвяцім стабільнай версіі дыстрыбутыва Debian 7 з кодавай назвай "Wheezy", якая толькі што выйшла.

За стабільнасць!

Можна ўпэўнена заявіць, што ў гэтыя травеньскія святочныя дні адбылася яшчэ адна святочная падзея - выхад стабільнай версіі дыстрыбутыва Debian 7 "Wheezy". Не кожны год гэта здараецца, і таму нават людзі, далёкія ад свету GNU/Linux, маюць цяпер нагоду падняць баявыя сто грам не толькі за мір, працу, май і перамогу, але і за стабільнасць, закусіўшы гэтую справу свянцоным яечкам.

Дарэчы, летам намячаецца яшчэ адно свята для аматараў Debian - 20-годдзе гэтага праекта, які з'явіўся ў 1993-ім годзе. Назва сістэмы "Debian" - гэта плод любові, так як яна складзена з імёнаў заснавальніка праекта Яна Мердока (Ian Murdock) і яго жонкі Дэбры Лін (Debra Lynn).

Працэс падрыхтоўкі Debian 7.0 заняў больш за два гады. За гэты час была зроблена спроба перайсці нават на фіксаваны цыкл выпуску новых рэлізаў, як гэта робіцца, напрыклад, для Ubuntu. Але гэтая спроба пацярпела фіяска, і мы не раз спыняліся на праблеме "перавытворчасці" адкрытага праграмнага забеспячэння, калі павелічэнне колькасці пакетаў у дыстрыбутывах павялічвае працаёмкасць падрыхтоўкі дыстрыбутыва да выпуску.

На дадзены момант рэпазітары Debian ўтрымліваюць найбольшую сярод усіх дыстрыбутываў колькасць пакетаў. Калі з выхадам Debian 1.0 гэтыя рэпазітары ўтрымлівалі меньш 500 праграм, то на момант з'яўлення Debian 7.0 колькасць гэтых пакетаў набліжаецца да сарака тысяч.

Серверны працавік

З іншага боку Debian выкарыстоўваецца ў асноўным як сервернае праграмнае забеспячэнне, і таму частыя выпускі стабільных версій дыстрыбутыва не так ужо і абавязковыя. Упэўнены, у многіх адміністратараў яшчэ працуюць на серверах, напрыклад, Debian 5 "Lenny" 2009-году выпуску, ці нават Debian 4 "Etch".

У асноўным Debian ўжываецца ў якасці вэб-сервера. Нароўні з CentOS гэтая сістэма цяпер з'яўляецца найбольш папулярным Linux-дыстрыбутывам для арганізацыі вэб-сервераў. Хоць у апошні час іх актыўна даганяе серверны варыянт Ubuntu.

w3techs.com

Па сваёй арганізацыі і палітыцы развіцця супольнасць Debian з'яўляецца альтэрнатывай камерцыйнаму праекту Red Hat Enterprise Linux. За супольнасцю дэбіяншчыкаў не стаіць якая-небудзь моцная камерцыйная структура, і дыстрыбутыў распрацоўваецца і падтрымліваецца сіламі супольнасці на некамерцыйных і дэмакратычных прынцыпах.

У праекта ёсць лідэр, які выбіраецца агульным галасаваннем распрацоўнікаў на год. Версія "Wheezy" практычна падрыхтавана пад кіраўніцтвам Стэфана Закіролі, які стаяў ля руля супольнасці апошнія тры гады. Але гонар выпуску сёмай версіі дасталася Лукасу Нуссбаўму (Lucas Nussbaum), якога выбралі лідэрам праекта ў красавіку гэтага года.

Асаблівасцю палітыкі развіцця Debian з'яўляецца таксама і педантычнасць у дачыненні да ліцэнзій на праграмнае забеспячэнне і гандлёвыя маркі, якія прымаюцца у рэпазітары праекта. Напрыклад, у дыстрыбутыве выкарыстоўваецца ўласная мадыфікацыя браўзэра Firefox пад назвай Iceweasel, якая створана з мэтай збавення ад ліцэнзійных абмежаванняў Mozilla. І такая юрыдычная чысціня кампанентаў сістэмы можа мець важную годнасць пры выкарыстанні Debian у рознага роду арганізацыях і ўстановах.

Універсальнасць

Але ўплыў і значнасць Debian выходзіць за рамкі серверных Linux-дыстрыбутываў. Debian - гэта маштабны праект, які імкнецца быць універсальным.

Напрыклад, сістэма падтрымлівае не толькі ядро Linux. Існуе праект GNU/kFreeBSD на аснове ядра FreeBSD, у новай версіі якога ажыццёўлены пераход на ядро FreeBSD 9.0.

Debian можа працаваць на шырокім спектры апаратных архітэктур: x86, x86-64, Sun SPARC, ARM, PowerPC, Intel Itanium, MIPS. "Wheezy" ўключае ў сябе два новых порта: s390x - 64-разрадны порт для сістэм IBM System z, і порт armel для працэсараў ARMv7 з інтэграваным супрацэсарам.

Для большай універсальнасці сістэмы ў Debian 7 інтэгравана падтрымка тэхналогіі шматархітэктурных усталёвак Multiarch. Сутнасць "мульціарча" складаецца ў новай арганізацыі іерархіі файлавай сістэмы, якая дазваляе размяшчаць на адной сістэме кампаненты, даступныя для некалькіх апаратных архітэктур.

Тэхналогія Multiarch робіць магчымым без праблем запускаць 32-разрадныя прыкладання на 64-разрадных сістэмах. Гэта значыць на 64-разрадных сістэмах можна выкарыстоўваць пакеты з рэпазітара для архітэктуры i386, такія як Skype ці Flash. Таксама гэтая тэхналогія можа дазволіць ажыццяўляць "жывую" міграцыю з аднай архітэктуры на іншую і спрасціць працэс крос-зборкі пакетаў для розных апаратных платформаў.

Яшчэ Debian стаў асновай цэлага шэрагу дыстрыбутываў. Самы вядомы з іх цяпер - гэта, вядома ж, Ubuntu.

Дэсктоп

Як версія для персаналак, Debian таксама выкарыстоўваецца. Мы нават у свой час пісалі, што Debian - добры варыянт для маральна састарэлых кампутараў. Хоць на сённяшні дзень разнастайныя версіі Ubuntu больш пераважныя для PC, у тым ліку і састарэлых.

Галоўная перавага Debian - гэта вельмі гнуткая ўстаноўка. Сістэма не пазбаўляе карыстальніка кантролю над працэсам ўсталёўцы сістэмы. У выніку пры дапамозе Debian можна атрымаць вельмі практычную сістэму, дзе ўстаноўлена толькі тое, што трэба. Гэта і прыцягвае ў Debian многіх вопытных лінуксоідаў.

Сам жа працэс ўстаноўкі ў новай версіі дыстрыбутыва не зведаў ніякіх зменаў з мінулых версій. Тыя, хто даўно не ўсталёўвалі Debian, магчыма нават паплачуць ад настальгіі, зноў убачыўшы стары добры дебіянаўскі усталёўшчык.

У працэсе інсталяцыі па-ранейшаму трэба прайсці наступныя этапы: выбар мовы, разметка жорсткага дыска, налада клавіятуры, сеткі, часу, уліковых запісаў карыстальніка. Як і раней, можна выбраць базавую ўстаноўку з мінімальнай колькасцю пакетаў, а можна ўсталяваць хоць усе DVD, было б месца на дыску.

Для загрузкі даступныя CD- і DVD-вобразы. Поўны установачны камплект у залежнасці ад працэсарнай архітэктуры ўключае да васьмі CD ці да трох DVD.

Хоць цяпер, калі хуткасны інтэрнэт даступны для многіх, больш зручным можа апынуцца сеткавы ўсталёўшчык netinst. Гэта такі невялікі ISO-вобраз памерам каля 200 мегабайт, які змяшчае толькі пакеты базавай сістэмы, а ўсё астатняе будзе ўстаноўлена з Сеткі. Netinst працуе праз правадное сеткавае злучэнне, сеткавае usb-злучэнне і Wi-Fi. Для Wi-Fi са старонкі гатовых вобразаў трэба запампаваць спецыяльны установачны дыск, які ўключае ў сябе прапрыетарныя прашыўкі.

Дадаткова можна адзначыць шматархітэктурныя вобразы, якія адначасова ўключаюць на адным дыску пакеты для платформы amd64 і платформы i386. Такія мульціархітэктурныя зборкі гатовыя ў выглядзе вобразаў DVD і netinst.

Backports

Аднак галоўная нязручнасць пры выкарыстанні стабільнай версіі Debian ў якасці дэсктопа - гэта не самае новае ПЗ у рэпазітары. Напрыклад, Debian 7 ўключае ядро Linux 3.2, хоць апошняя версія ядра - 3.9. Тут далёка не самае новае працоўнае асяроддзе GNOME 3.4, і офісны пакет LibreOffice 3.5 хацелася б замяніць на чацвёртую версію.

Хаця, трэба сказаць, праблема старога ПЗ носіць адносны характар. Напрыклад, многія выкарыстоўваюць да гэтага часу Windows XP і задаволеныя. Тым больш для Debian ёсць дастаткова лёгкі спосаб ўсталёўваць новае ПЗ - гэта рэпазітар Backports.

Backports - гэта з нядаўніх часоў афіцыйны рэпазітар Debian, які ўтрымлівае бінарныя пакеты з тэставай і нестабільнай галінкі дыстрыбутыва. Асаблівасць гэтых пакетаў у тым, што яны ўтрымліваюць больш новыя версіі пакетаў у параўнанні са стабільнай галінкай. Але пры гэтым, гэтыя новыя пакеты пры ўсталёўцы не цягнуць за сабой залежнасці з тэставай і нестабільнай галінкі Debian. Backports дае карыстачам стабільнага выпуску магчымасць усталяваць новыя версіі некаторых пакетаў, такіх як ядро Linux, браўзэр Iceweasel або LibreOffice без парушэння стабільнасці сістэмы.

Бывай, Wheezy, прывітанне, Jessie!

Але найбольш радыкальным рашэннем праблемы новых пакетаў для многіх вопытных карыстальнікаў Debian з'яўляецца поўны пераход са стабільнай версіі на галінку Debian testing ці нават на галінку unstable.

Тэставаная (testing) галінка ўтрымлівае пакеты, з якіх будзе фармавацца наступны стабільны дыстрыбутыў. У нестабільнай (unstable) галінцы змяшчаюцца новыя версіі праграм, якія рыхтуюцца да памяшкання ў тэставаную галінку.

У Debian testing праграмы ўжо прайшлі праверку, і таму гэтая галінка як раз добра падыходзіць для не вельмі крытычнага да стабільнасці дэсктопа - софт свежы і пры гэтым правяраецца на наяўнасць памылак. А unstable добра падыходзіць для вельмі дасведчаных, карыстальнікаў, якія прагнуць самага свежага софту, а таксама займальных прыгод.

Таму нездарма, напэўна, версіі Debian называюцца імёнамі персанажаў з пацешнага прыгодніцкага мультфільма "Гісторыя цацак".

Парадокс, але ж з выхадам версіі Debian 7 "Wheezy" шматлікія карыстальнікі як раз з ёй і развітаюцца, перайшоўшы на галінку Debian testing, дзе ўжо пачнецца фарміраванне новай стабільнай версіі пад кодавай назвай "Jessie". Такі вось парадаксальны гэты дыстрыбутыў Debian і супольнасць яго распрацоўшчыкаў і карыстальнікаў.

Калі і ў якія тэрміны выйдзе Debian 8 "Jessie", прадказаць, як мы пераканаліся на прыкладзе "Wheezy", цяжка. Але, спадзяемся, гэта святочная падзея абавязкова адбудзецца.

Міхаіл АСТАПЧЫК