Відаць, Санта Клаўс у мінулым годзе апынуўся шчодры на свабоднае праграмнае забеспячэнне, і ў канцы снежня з'явілася шмат выдатных навінак ВПЗ. Але мы ў сувязі з калядным перапынкам паспелі некаторыя з іх згадаць толькі коратка ў заключным гадавым аглядзе. Аднак першая стабільная версія карыстацкага графічнага асяроддзя Enlightenment 17, вядома ж, патрабуе больш дэталёвага разгляду. І менавіта E17 мы цалкам прысвяцім першы агляд ВПЗ у 2013-м годзе.

Кожны тып графічнага карыстацкага інтэрфейсу, пачынаючы, напрыклад, з Windows 95 і заканчваючы сучаснымі стылямі "Метро" або Unity, мае для карыстальніка свой асобны тэмп і парадак працы. У гэтым сэнсе гэтыя карыстацкія інтэрфейсы можна смела прыпадобніць танцам, дзе кожны арыгінальны танец мае свае ўласныя тэмп і рухі цела.

З выхадам карыстацкага графічнага асяроддзя Enlightenment 17 у нас з'явілася магчымасць асвоіць новыя модныя рытмы "танцаў" з кампутарам. Афіцыйны рэліз гэтага праекта пабачыў свет 21 снежня 2012 года, чым дадзены дзень у гісторыі, думаю, і запомніцца ўсім кампутарнікам.

Праект Enlightenment пачаў сваё існаванне дванаццаць гадоў таму назад. Назва перакладаецца як "прасвятленне" і часта скарачаецца да адной літары E. Пачынальнікам праекта і яго нязменным лідэрам да гэтага часу з'яўляецца нямецкі распрацоўшчык адкрытага ПЗ Карстэн Хайтцлер (Carsten Haitzler), вядомы як "Rasterman" або "Raster".

E17 грунтуецца на адкрытых ліцэнзіях BSD і LGPL. Гэта дазваляе выкарыстоўваць код кампанентаў Enlightenment ў камерцыйных закрытых распрацоўках.

Як звычайна, першымі бінарныя зборкі, якія можна ўсталяваць на кампутар, атрымалі карыстальнікі Ubuntu са спецыяльнага ppa-рэпазітара. Гэта працоўнае асяроддзе з'яўляецца легкаважным, і аб'ём загружаных файлаў гэтага асяроддзя складзе не больш за 30 мегабайт.

"Прасвятленне 17" можна разглядаць як карыстацкі графічны інтэрфейс у класічным Unix-стылі. Але не ў тым сэнсе, што па змаўчанні гэты інтэрфейс вонкава вельмі падобны на, напрыклад, стары добры класічны XFCE: тут маецца і панэль задач з абразкамі хуткага запуску прыкладанняў, і аналаг кнопкі "Пуск" з дрэвападобным меню. Ў плане непасрэднай працы карыстальніка E17 - гэта зусім не XFCE.

Класічны Unix-стыль тут складаецца ў тым, што ў Enlightenment можна наладзіць абсалютна ўсе элементы гэтага рабочага асяроддзя. Абалонка E17 як раз і разлічана на тое, што карыстач будзе яе наладжваць пад свае ўласныя густы. Менавіта ў гэтым галоўнае адрозненне Enlightenment ад сучасных інтэрфейсаў, у якіх як раз усё наадварот - налада скарочана да мінімуму.

І для гэтых наладаў ў Enlightenment ёсць вельмі шмат спецыяльных графічных канфігуратараў. Усе налады даступныя ў графічным рэжыме, і фактычна кожны параметр E17 увасоблены ў GUI, што значна зніжае "парог уваходжання" для карыстальнікаў.

З гэтымі графічнымі канфігуратарамі карыстальнік сутыкнецца ўжо пры першым запуску, калі з'явіцца спецыяльны Setup Wizard, які дазваляе наладзіць асноўныя параметры: мову, раскладку, памер загалоўка вокнаў прыкладанняў, выбраць мабільны або стандартны профіль асяроддзя.

Тут жа ў Setup Wizard будзе прапанавана ўсталяваць і панэль задач. У Enlightenment 17 панэль задач не абавязковая. Сам па сабе працоўны стол гэтага асяроддзя уяўляе сабой гэтакую вялікую кнопку "Пуск", і клікнуўшы па любым месцы экрана можна выклікаць сістэмнае меню, з якога можна запусціць прыкладанне або акно налады асяроддзя.

І наогул у Enlightenment прапанаваная па змаўчанні панэль задач - гэта прыватны выпадак так званых "паліц". Гэтыя "паліцы" прадстаўляюць сабой панэль-кантэйнер, дзе можна размяшчаць гаджэты і модулі з адпаведнымі абразкамі. Пры гэтым сам працоўны стол - гэта таксама адмысловы кантэйнер, дзе можна размяшчаць тыя ж самыя гаджэты і модулі.

Можна размясціць гэтых "паліц" на экране манітора столькі, колькі хочацца. І натуральна ў наладах кожнай "паліцы" можна наладзіць шматлікія яе параметры, пачынаючы з памеру і заканчваючы асаблівасцямі паводзін з вокнамі прыкладанняў.

Сапраўды, у E17 праз графічны канфігуратар дасведчанаму карыстачу можна наладзіць практычна ўсе элементы інтэрфейсу, аж да колеру вокнаў рамкі прыкладанняў, анімацыі тэм, элементаў карыстацкага інтэрфейсу, піктаграм, працоўных сталоў і курсараў. Мала таго, усталяваць і тут жа пачаць працаваць у гэтай рабочай асяроддзі без папярэдняй налады наўрад ці атрымаецца. Таму што многія параметры па змаўчанні могуць цалкам не адпавядаць запытам карыстальніка.

Напрыклад, упэўнены, шмат каму ў Enlightenment з наладамі па змаўчанні зусім не спадабацца, што пры набліжэнні курсара да правага боку экрана, асяродзе будзе перамыкаецца на іншы віртуальны працоўны стол. Але гэта ўсё "лечыцца" праз "Панэль параметраў - Увод - Прывязка да бакоў"

Праблема, толькі толькі ў тым, што не так ужо і лёгка з першага разу знайсці пункт патрэбнай налады ў панэлі налад E17. Тут будзе нават магчымасць змяняць такія параметры, значэння якіх больш зразумелыя праграмістам, а не звычайнаму карыстальніку. І нават калі толькі пералічыць усе магчымыя налады Enlightenment, то атрымаецца зусім не маленькі даведнік.

Іншымі словамі, каб больш ці менш асвоіцца з магчымасцямі E17 нават дасведчаны карыстальнік правядзе як мінімум цэлы вечар у вывучэнні ўсіх меню і падменю гэтага графічнага асяроддзя. На шчасце, інтэрфейс ўсёй абалонкі, панэлі параметраў і падказак да іх перакладзены на 20 моваў. У тым ліку ёсць і пераклад на рускую мову.

Працоўнае асяроддзе Enlightenment мае модлульную структуру і яго функцыянал пашыраецца за кошт модуляў і гаджэтаў. Даступныя модулі календара-планавальніка, прагнозу надвор'я, маніторынгу, кіравання гучнасцю, ацэнкі зарада акумулятара і г.д.

У выглядзе пашырэнняў рэалізаваны і функцыі "здымак экрана", абразкі хуткага запуску, кнопка галоўнага меню, сістэмны латок для падтрымкі прыкладанняў тыпу Skype. Усё гэта таксама наладжваецца праз графічныя канфігуратары.

Гаджэты і модулі могуць быць стандартнымі непасрэдна з праекта DR17. Ці ж гэта могуць быць модулі, напісаныя іншымі распрацоўнікамі.

Як мы ўжо адзначалі вышэй, Enlightenment 17 адрозніваецца кампактнасцю і нізкім спажываннем рэсурсаў, што шануецца ў кансерватыўных карыстальнікаў UNIX-сістэм. Але пры гэтым гэта асяроддзе падтрымлівае і поўны спектр сучасных візуальных эфектаў з дапамогай OpenGL, як, напрыклад, празрыстасць. Прычым E17 можа выкарыстоўваць празрыстасць і без GPU-паскарэння.

Так што візуальны інтэрфейс E17 зусім не з'яўляецца сумным і можа парадаваць карыстальніка рознымі анімацыйнымі эфектамі нават на маламагутных сістэмах. Гэта стала магчыма дзякуючы таму, што "Прасвятленне 17" заснавана на ўласным наборы бібліятэк графічнага інтэрфейсу EFL 0.17 (Enlightenment Foundation Library), а не папулярных цяпер GTK + або Qt. Бібліятэкі EFL з'яўляюцца самастойным праектам і з іх дапамогай магчыма ствараць візуальна прывабныя графічныя інтэрфейсы, якія адрозніваюцца кампактнасцю, нізкім спажываннем рэсурсаў і высокай прадукцыйнасцю.

Аднак, варта ўлічваць, што большасць прыкладных праграм з графічным інтэрфейсам для Linux зараз напісана на GTK+ або Qt. І таму знешні стыль гэтых прыкладанняў будзе не заўсёды, так скажам, гарманаваць з агульнай візуальнай тэмай Enlightenment 17. І, напрыклад, тэкставы рэдактар Gedit будзе выглядаць тут не так вытанчана, як у родным асяроддзі GNOME.

З прыкладных праграм, напісаных з выкарыстаннем бібліятэк EFL, у Enlightenment маецца пакуль толькі файлавы мэнэджар з мінімумам функцый, але з вялікай хуткасцю прадпрагляду малюнкаў пры навядзенні курсара. Але магчымасць у далейшым з'яўлення праграм, створаных на EFL, дазваляе смела адносіць E17 менавіта да працоўнага асяроддзя карыстальніка, а не проста да аконных мэнэджараў.

З шурпатасцяў E17 можна адзначыць, што, калі актыўна заняцца наладамі асяроддзя, яго можна "зламаць", атрымаўшы паведамленне аб сістэмнай памылцы. Праўда да якіх-небудзь страшных "экранаў смерці" і перагрузкі сістэмы ў мяне справа не даходзіла і ўсё вырашалася толькі цераз перазапуск самаго графічнага асяроддзя.

Таксама магчымы розныя сюрпрызы пры запуску некаторых прыкладанняў Ubuntu Unity, якія могуць неадэкватна зарабіць у E17. Але, думаю, гэта проста праблема першых зборак E17 для Ubuntu.

Таму, не гледзячы на шурпатасці Enlightenment 17, упэўнены, гэтая графічнае асяроддзе знойдзе сваіх новых прыхільнікаў. Хоць, вядома ж, будуць і тыя, каму такое працоўнае асяроддзе зусім не спадабаецца, так як патрабуе іншай спрытнасці пры працы з сістэмай.

І ў заключэнне варта сказаць, што праект Enlightenment 17 таксама, як і ўсё цяпер у ІТ-індустрыі, нацэлены і на мабільны сектар. Некаторыя з распрацоўшчыкаў E17, у тым ліку і Хайтцлер, працуюць у Samsung і дапамагаюць кампаніі выкарыстоўваць E і EFL для прадуктаў гэтага паўднёвакарэйскага мабільнага гіганта. Samsung зацікаўлены ў выкарыстанні непатрабавальных да сістэмных рэсурсаў кампанентаў Enlightenment ў шырокім спектры сваёй электронікі.

Таму на навінах аб гэтым "прасветленым" графічным працоўным асяроддзі, без сумневу, мы ў далейшым не раз будзем спыняць сваю ўвагу.

Міхаіл АСТАПЧЫК